Thema’s

Het komende jaar besteedt Over de Muur extra aandacht aan vier thema’s: publieksgeschiedenis, de geschiedenis van ongelijkheid, de geschiedenis van de klimaatcrisis en (de)koloniale geschiedenis. De redactie hoopt recent historisch onderzoek omtrent deze thema’s breder bekend te maken en de maatschappelijke discussie over hun historische dimensie aan te zwengelen. Lees hieronder meer over de achtergrond van deze thema’s.

Iedereen historicus?

Historici hebben geen monopolie op geschiedenis. Integendeel. Het verleden is een ‘gemeenschappelijk goed’, waar mensen op allerlei verschillende manieren mee in aanraking komen – denk aan museumuitstapjes, een feest in het thema van de roaring twenties of een namiddag op de bank met een historische roman. Als geschiedenis niet alleen het domein is van historici, wat is dan hun rol? Het verleden kan veel losmaken in de samenleving: denk aan de discussies rondom koloniale beelden of het gebruik van de term ‘Gouden Eeuw’. Hebben historici een maatschappelijke verantwoordelijkheid om deel te nemen aan het publieke debat en hun inzichten en expertise te delen met het brede publiek? Wij bij Over de Muur vinden van wel en engageren ons om collega-historici een platform te bieden. Bloggen is echter maar één vorm van publieksgeschiedenis. Er is nog zo veel meer. Daarom staat Over de Muur dit jaar stil bij het wat, hoe en waarom van publieksgeschiedenis.

Over de Muur hoopt bijdrages te ontvangen die, in de breedste zin, reflecteren op de relatie tussen historicus en publiek. Hierbij denken we bijvoorbeeld aan:

Wat is de geschiedenis van publieksgeschiedenis? Hoe staan hedendaagse publiekshistorische projecten in die traditie?
Wat is het maatschappelijke belang van publieksgeschiedenis? Wat staat hier op het spel?
Wie mag zich historicus noemen?
Is publieksgeschiedenis puur een kwestie van ‘willen’? Hebben beroepshistorici tijd om bij te dragen aan het publieke debat? Hoe zouden ze hierin beter ondersteund kunnen worden?
Wat zijn de do’s en don’ts van wetenschapscommunicatie?
Wat hebben verschillende media (denk aan podcasts, documentaires, apps …) de publiekshistoricus te bieden?
Hoe kunnen niet-historici bijdragen aan geschiedschrijving? (citizen science).

(De)Koloniale geschiedenis nu!

Zowel binnen als buiten de muren van de universiteit is er steeds meer aandacht is voor de zwarte bladzijdes in de Nederlandse koloniale geschiedenis. Uit recente opiniepeilingen blijkt echter dat Nederlanders nog altijd trots – en veel trotser dan andere Europese landen – zijn op het koloniale verleden. Wat zijn de nieuwste inzichten over de koloniale geschiedenis en hoe valt de uitzonderlijk weerstand tegen een realistische kijk op dit verleden te verklaren?

Dekolonisatie is een dialoog met het verleden, schreef Arjun Appadurai. Deze dialoog is nog steeds gaande en is recent op belangrijke punten herijkt, zowel binnen de academie in een groot onderzoeksproject (Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië, 1945-1950, NIOD) als daarbuiten, in meer publiekshistorische projecten zoals het boek Revolusi van David van Reybrouck en de NPO documentaire serie over dat boek. Uit beide komt naar voren dat de rol van Nederland tijdens de onafhankelijkheidsoorlog in Indonesië veel agressiever was dan voorheen in Nederland erkend werd, en daarnaast dat het conflict beter in mondiaal perspectief begrepen kan worden. Hoewel er steeds meer aandacht is voor de wrange geschiedenis van het koloniale verleden,de Nederlandse koloniën, blijkt uit recent onderzoek van YouGov Trouw dat onder een groot deel van de Nederlandse bevolking nog altijd trots is op het koloniale verleden. Met dit thema hoopt Over de Muur nieuwe kanten van dit debat te belichten. Welke aspecten van de koloniale geschiedenis verdienen meer aandacht? Wat is de rol van historici in het verspreiden van wetenschappelijke inzichten? We verwelkomen bijdrages over het koloniale verleden en, in de breedste zin, het dekoloniseren van de geschiedenis.

We verwelkomen bijdragen rondom bijvoorbeeld:

Nieuwe boeken, films, documentaires, podcasts etc.
Rol van media, overheid en herinneringscultuur.
(Excuses en/of herstelbetalingen voor) het Nederlandse slavernijverleden.
(Het teruggeven van) koloniale roofkunst en ander erfgoed.

De klimaatcrisis heeft een geschiedenis nodig!

Bosbranden in Australië en Californië, snel smeltend poolijs en het warmste jaar ooit in Nederland. De gevolgen van de opwarming van de aarde zijn over de hele wereld merkbaar. Wie deze gevolgen niet aan den lijve ondervindt kan de klimaatcrisis een recent of zelfs een toekomstig probleem ervaren. Toch heeft deze actuele crisis een (lange) geschiedenis. In 2006 luidde Al Gore’s An Inconvenient Truth al op grote schaal de noodklok. De grootste vervuilers op aarde zelf zijn zich al veel langer bewust van de klimaatverandering. De Koninklijke Shell liet al in 1991 een voorlichtingsfilm maken over de gevolgen van de klimaatcrisis. En een interne memo van EXXO schetste in de vroege jaren tachtig al een alarmerend, maar tegelijk helaas te rooskleurig, beeld van de opwarming van de aarde. De klimaatcrisis is al lang geen probleem meer van de toekomst, maar een proces met een lange en complexe geschiedenis. Wat kan een historische blik ons leren over de klimaatcrisis?

Het komende jaar besteedt Over de Muur nadrukkelijk aandacht aan de geschiedenis van de klimaatcrisis. We hopen bijdrages te ontvangen die, in de breedste zin, de historische dimensie van de klimaatcisis belichten. Hierbij denken we bijvoorbeeld aan:

Geschiedenis van het begrip “klimaatcrisis”. Sinds wanneer zijn we over een klimaatcrisis gaan spreken en hoe heeft het begrip zich ontwikkeld? Wat valt er wel en niet onder, en is dit terecht?
Hoe zijn ideeën over daders, slachtoffers en omstanders van de klimaatcrisis door de jaren heen veranderd?
De historische verwevenheid van de klimaatcrisis met andere brede historische ontwikkeling in de moderniteit, zoals het kapitalisme en kolonialisme.
Eco-socialisme, burgerforum of klimaattafel? Wie praat er mee over de oplossing van de klimaatcrisis?
Een CO2 belasting voor grote bedrijven of “een beter milieu begint bij jezelf”? Een halve eeuw oplossingen voor de klimaatcrisis.
‘How to blow up a pipeline’ of schoolstaking? Wat voor soort activisme is effectief en gerechtvaardigd?
Periodisering. Wanneer begint het antropoceen en wanneer wordt “opwarming” een crisis?
Gronings Gas, Franse kerncentrales en Deense windenergie. Historische dimensie van energietransities.
De geschiedenis van ‘alternatieve klimaatwetenschap’ en ‘greenwashing’
Een ongemakkelijke waarheid: wetenschap(pers) en de klimaatcrisis.
Waar een klein land groot in kan zijn. De rol van Shell, Unilever en andere transnationale ondernemingen in het opwarmen van de aarde.
Historische “successen”? Zure regen en een gat in de ozonlaag

Historisch ongelijk?

Het zijn veelzeggende grafieken: de arbeidsproductiviteit neemt toe terwijl lonen achterblijven; de allerrijksten worden rijker terwijl de allerarmsten nauwelijks profiteren van economische groei; Nederland is nog altijd een belastingparadijs en behoort tot de kopgroep van landen met de grootste vermogensongelijkheid in de Westerse wereld. Dit staat in schril contrast met het dominante idee van Nederland als een egalitaire samenleving.Na de crisis van 2008 en de publicatie van Thomas Piketty’s Kapitaal in de 21ste eeuw zijn debatten rond economische ongelijkheid met horten en stoten op gang gekomen.

Over de Muur ziet hier een taak van historici. Discussies worden beheerst door economische invalshoeken, terwijl juist een historische blik op ongelijkheid nieuwe perspectieven kan bieden. Het laat zien dat deze ongelijkheid niet een natuurlijke toestand is, maar het resultaat van menselijk handelen. Relevante onderwerpen zijn de geschiedenis van belastingen, de ontwikkeling van de verzorgingsstaat en de opmars van neoliberale ideeën in de laatste decennia van de twintigste eeuw.

Ongelijkheid is niet alleen een zaak van beleid, maar van politieke strijd. Vakbonden strijden voor hogere lonen en meer werkgelegenheid, terwijl ceo’s en vertegenwoordigers van het bedrijfsleven winsten vergroten. Wij vragen aandacht voor die strijd. Hoe vond die plaats? Welke actierepertoires werden gebruikt? Hoe werden conflicten opgestookt en gepacificeerd?

Daarnaast verwelkomen we ook bijdragen over andere vormen van ongelijkheid. Debatten over racisme en postkoloniale geschiedenis zijn nauw verweven met verschillende vormen van ongelijkheid en zijn van harte welkom, evenals bijdragen over regionale ongelijkheden en nieuwe oorzaken van ongelijkheid zoals de coronacrisis en klimaatverandering.

Voorbeelden van andere thema’s die we verwelkomen zijn:

Vermogensongelijkheid in historisch perspectief
De politieke geschiedenis van regionale ongelijkheid
De ontwikkeling van begrippen als welzijn en welvaart
Relaties tussen economische- en genderongelijkheid
Poldermodel en klassenstrijd: pacificatie en arbeidsonrust
Welvaartsstaatchauvinisme in de eenentwintigste eeuw