De VS kent een lange geschiedenis van antiracisme en antiracistische organisaties, maar toch heeft de recent ontstane militant-linkse straatvechtersbeweging die met geweld de neo-Nazidemonstraties in Berkeley, Californië en Charlottesville, Virginia verstoorde, een nieuwe term toegevoegd aan het Amerikaanse politieke jargon: Antifa.
Om deze beweging historisch te duiden hebben journalisten de Amerikaanse Antifa in verband gebracht met ouder antifascistisch verzet uit Europa, maar er zijn beperkingen aan die vergelijking.
‘Antifaschistische Aktion’ was een vleugel van de Duitse Communistische Partij, die de Nazis’ aansporingen tot geweld met geweld beantwoordde. Deze ‘oorspronkelijke Antifa’ organiseerde zijn eerste actie in 1932. In zijn boek Antifaschistische Aktion 1945: “Stunde Null” in Braunschweig laat Albrecht Lein zien dat vanuit Antifaschistische Aktion een vijfde colonne gevormd werd – bestaande uit Duitse socialisten die ontsnapt waren aan de militaire dienstplicht – die onmiddellijk aanhaakte bij de invasie van de Geallieerden in Duitsland. Enkelen van hen gingen direct de confrontatie aan met Nazi-loyalisten op straat, verwachtend dat zij geholpen zouden worden door de Geallieerden. Zo is de term Antifa ontstaan.
De onderdrukking van communisten door de overheid en een politieke orde die van oudsher negatief stond tegenover werknemersorganisaties, zeker tegenover socialistische vakbonden, maken het onmogelijk om directe lijnen te trekken tussen de Amerikaanse Antifa van vandaag en een historische traditie van gewelddadig verzet via vakbonden tegen racistische autoriteiten. Dat neemt niet weg dat er in de VS altijd al verzet was – ook gewelddadig verzet – tegen racistisch machtsvertoon. Maar dat verzet heeft pas recent de uiterlijke vormen en symbolen aangenomen van Europese, of eigenlijk Duitse, anarcho-collectivistische actie.
Het beeld van de Antifa-activist met een zwarte bivakmuts is onlosmakelijk verbonden met de geschiedenis van de ‘zwarte blokken’, een demonstratietactiek ontwikkeld in de jaren zeventig als antwoord op politie-onderdrukking van Duitse anti-nucleaire activisten. Door zich volledig in het zwart te hullen, waren demonstranten solidair met elkaar en vormden zij een anonieme massa die zonder vrees voor vervolging politiegeweld met geweld konden beantwoorden. Gedurende de jaren negentig werden zwarte blokken reguliere onderdelen van 1-mei-demonstraties in Duitsland. Het gewelddadige karakter van deze demonstaties en de heftige confrontaties tussen zwarte blokken en de Duitse politie vormden een inspiratiebron voor antikapitalistische protesten overal ter wereld, waaronder de demonstraties tegen de World Trade Organization in Seattle, Washington in 1999.
In de VS werd de tactiek in aangepaste vorm gebruikt door anti-imperialistische activisten, maar wat de eerste zwarte-blok-demonstratie was staat nog ter discussie. Volgens één verhaal trad het eerste Amerikaanse zwarte blok op bij protesten tegen de Golfoorlog in 1991, in een andere versie gebeurde dit tijdens demonstraties tegen Amerikaanse steun voor doodseskaders in El Salvador in 1988. Hoe dan ook, de economische crisis van 2008 zorgde voor een opleving in Europa en de VS van extreemrechtse politieke organisaties, inclusief openlijk fascistische bewegingen. Die politieke ontwikkeling gaf antikapitalistische activisten nieuwe tegenstanders.
De geschiedenis van de hedendaagse Antifa in de VS kan, net als de geschiedenis van zwarte blokken, direct teruggevoerd worden op Europese voorgangers. De Amerikaanse Antifabeweging steunt echter ook op een parallelle geschiedenis van Amerikaans antiracisme, waardoor de beweging fundamenteel anders is dan de antifascistische bewegingen van Europa. Ondanks dat de Verenigde Staten op veel punten autoritairder is dan Europa, bestaat er in de VS geen overheidsmonopolie op mogelijk dodelijk geweld of vuurwapens. Daardoor bevindt het activisme rondom georganiseerd straatgeweld zich in de VS in een heel andere positie.
De Amerikaanse strijd voor burgerrechten voor minderheden in de jaren zestig wordt vaak voorgesteld als een beweging van de politieke mainstream die, geleid door Martin Luther King Jr, strikt gevoerd wordt volgens de principes van vreedzame actie. Deze visie doet geen recht aan de complexiteit van de Amerikaanse Burgerrechtenbeweging. Zoals Robert F. Williams liet zien in zijn boek Negroes with Guns (1962), werden Marten Luther Kings geweldloze protesten ondersteund door groepen die geweld van white suppremacy-activisten met gelijke munt terugbetaalden. “We will shoot back,”, zei Charles Evers, de broer van de vermoorde burgerrechtenactivist Medgar Evers uit Mississippi. Hedendaags Amerikaans antifascistisch en antiracistisch activisme leunt evenzeer op die traditie als op die van Europese anarcho-communisten.
Noch de Engelse BNP, noch de Nederlandse PVV, noch het Franse Front National hebben linies van straatvechters gewapend met aanvalsgeweren die demonstreren voor hun politieke agenda. Europese anarchistische gemeenschappen staan er al evenmin om bekend aanvalswapens te verzamelen. In Charlottesville, daarentegen, waren er zowel gewapende milities die meeliepen met de neo-Nazi’s als gewapende antiracistische milities zoals ‘The John Brown Gun Club’ (genoemd naar een beroemde witte Amerikaanse voorvechter van afschaffing van de slavernij) en ‘Redneck Revolt’ (een ongebruikelijk openlijk socialistische, overwegend witte, arbeidersbeweging – een gewapende militie met als motto “putting the ‘Red’ back in ‘Redneck’”). Deze milities zijn dus veel zwaarder bewapend dan bijvoorbeeld de politie in Charlottesville. Geen van die organisaties heeft een direct equivalent in Europa, ook al lijken ze op sommige punten op Europese protestbewegingen.
Darryl Barthé is een Louisiana Creole van métis (Mi’kmaq, Caddo, Chitimacha), Cajun en Afrikaans-Amerikaanse afkomst. Hij woont in Amsterdam en is universitair docent aan de Universiteit van Amsterdam.
[This article is translated from English. You can find the original article here].
Verder lezen:
Antifaschistische Aktion 1945: “Stunde Null” in Braunschweig by Albrecht Lein
“Negroes With Guns: Rob Williams and Black Power” (film)
Negroes With Guns by Robert F. Williams (book)
We Will Shoot Back: Armed Resistance in the Mississippi Freedom Movement By Akinyele Omowale Umoja
This Nonviolent Stuff’ll Get You Killed: How Guns Made the Civil Rights Movement Possible By Charles E. Cobb