Over de Muur
  • Geschiedenis actueel
  • Historisch bedrijf
  • Over ons
  • Voor auteurs
  • Nieuwsbrief

Koloniale herinneringen anders belicht

19 december 2018 by Stephanie Welvaart en Eveline Buchheim

Hoe verhouden geschiedenis en herinneringen zich tot elkaar? Wat gebeurt er als er in de geschiedenisboeken iets staat wat niet strookt met je eigen herinnering, of die van je vader of moeder, opa of oma? Over dit soort vragen ontstaan vaak, soms behoorlijk heftige, discussies. Het project Getuigen & Tijdgenoten, één van de onderdelen van het lopende onderzoek Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië, 1945-1950, verzamelt verhalen van mensen die deze tijd zelf mee hebben gemaakt. Het gaat om verhalen die minder gehoord zijn, maar ook om herinneringen die in de loop der tijd op een andere manier geduid worden.

Geschiedschrijving en herinneringen zijn niet altijd met elkaar in tegenspraak. Soms vullen boeken herinneringen aan als ontbrekende puzzelstukjes, net zoals interviews een aanvulling kunnen zijn op het algemeen bekende verhaal. Tijdens een interview voor ons project vertelt een Indische man over zijn ervaringen in Bandung aan het begin van 1946: ‘Wij hadden destijds geen idee wat er zich afspeelde in het zuidelijk deel van de stad, dat in handen was van de Indonesiërs. Pas jaren later, (…), las ik in een boek wat zich luttele kilometers van mijn eigen huis had afgespeeld.’ Een Indonesische man herinnert zich in een interview voor hetzelfde project de periode op een totaal andere manier. Als 18 jarige, lid van de BKR, de ‘volksveiligheidsorganisatie’ van Indonesische republikeinen, patrouilleert hij bij het treinstation, om het zuidelijk deel van de stad te beschermen tegen geallieerde aanvallen vanuit het noorden. Op 23 maart 1946 worden in de zuidkant van de stad Bandung gebouwen, die van strategisch belang waren voor de Nederlanders, in brand gestoken door terugtrekkende Indonesische troepen. Als jonge man zat hij midden in de chaos waarin groepen mensen hun huizen uit vluchtten. Deze dag werd later bekend als Bandung Lautan Api, de vuurzee van Bandung. Hij zag dat de lucht rood werd van het vuur, ‘maar ik wist niet wat het was, het enige dat ik wist was dat alles in brand werd gestoken, mij is nooit wat verteld’.

West Java, 1946. (Bron: NIOD)

Deze voorbeelden laten zien dat herinneringen nooit helemaal volledig kunnen zijn. De vuurzee aan de andere kant van de demarcatielijn in Bandung en de paniek die daar heerste, waren geen onderdeel van de herinnering van de Indische man, terwijl hij er praktisch naast stond. Het is niet verwonderlijk dat er bij beschrijvingen van gebeurtenissen in het verleden een groot verschil bestaat tussen het dominante narratief – het nationaal erkende verhaal zoals verteld in schoolboeken en musea – en de vele persoonlijke verhalen. Het wordt echter problematisch als het dominante narratief vooral of uitsluitend elementen en perspectieven benadrukt die de heersende macht legitimeren. Hierbij wordt niet alleen het verleden geweld aangedaan, maar worden ook meer gecompliceerde verhalen en ongewenste perspectieven onder het tapijt geveegd. Gelukkig roept een ‘one size fits all’ versie van de geschiedenis, zeker als het gaat om het koloniale verleden, steeds meer vragen en weerstand op.

In het verleden werd, zeker in de Nederlandse officiële versie, het koloniale verleden als een succesverhaal gepresenteerd. Natuurlijk waren er altijd al talloze gebeurtenissen en ervaringen die deze visie konden ondermijnen. Denk bijvoorbeeld aan de vele opstanden en oorlogen die plaatsvonden in de tijd dat Indonesië een Nederlandse kolonie was of het schrijnende alledaagse onrecht van het koloniale leven. In het Nederlandse dominante perspectief blijven dit soort geluiden echter nog altijd onder de radar.

Jakarta, 1946. (Bron: NIOD)

Het is tijd dat er meer ruimte komt voor andere verhalen én voor andere afwegingen. Dat geldt voor de stem van mensen die in Nederland tot nu toe niet of nauwelijks gehoord werd. En voor mensen die zich verhalen herinneren die ‘weggeborgen’ zaten in de uithoeken van het geheugen. Maar ook voor mensen die hun ervaringen destijds nu anders zijn gaan beoordelen, doordat de gebeurtenissen van meer dan zeventig jaar geleden opnieuw in de publiciteit komen. Sommige Nederlandse veteranen bijvoorbeeld, die er in de jaren veertig als dienstplichtig militair of vrijwilliger van overtuigd waren voor een goede zaak te staan, vragen zich nu af wat ze eigenlijk in Indonesië te zoeken hadden.

Nu er steeds vaker met andere ogen naar het koloniale verleden en de representatie daarvan wordt gekeken geeft het verzamelen van ervaringen ons inzicht in hoe herinneringen in de loop der tijd veranderen en op welke wijze ze worden opgeroepen en beïnvloed door de maatschappelijke discoursen. Maar het geeft ook de mogelijkheid en verantwoordelijkheid om persoonlijke herinneringen van getuigen die in Nederland minder gehoord zijn, in het bijzonder de Indonesische herinneringen, te belichten om zo het Nederlands perspectief op de onafhankelijkheidsoorlog tussen 1945 en 1950 in Indonesië uit te dagen.

Stephanie Welvaart (links) en Eveline Buchheim (rechts) werken bij het NIOD en voeren samen met Fridus Steijlen het project Getuigen & Tijdgenoten uit. Dit project is onderdeel van het onderzoeksprogramma Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië 1945 – 1950.

Meer lezen binnen deze reeks?

Edurne De Wilde: Wat is de staat van het Nederlandse postkoloniale debat? 

Lara Nuberg: Wanneer passen mensen hun beeld over kolonialisme aan?

Dit delen:

  • Klik om te delen met Twitter (Wordt in een nieuw venster geopend)
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend)

Gerelateerd

Posted in: Geschiedenis actueel Tagged: dekoloniale geschiedenis, koloniale geschiedenis, mentale dekolonisatie
Over de Muur op Twitter @overmuur

Click here to read @overmuur'S Twitter feed

h J R

Meest recente berichten

  • Leopold van zijn sokkel: Vlaams-nationalisten, ga eigen rol in het koloniale verleden niet uit de weg
  • Winston Churchill: oorlogsheld of racistische schurk?
  • De waarde van weerbaarheid
  • Rutte gebruikt wetenschap alleen als het uitkomt
  • Pest en politie: De politiek van publieke gezondheid toen en nu

Tags

aanvraagdruk activisme dekoloniale geschiedenis Digitale geschiedenis diversiteit Familiegeschiedenis FNV gender gezondheid Historicus aan het woord historisch bedrijf internationalisering klimaatverandering koloniaal geweld koloniale geschiedenis letterkunde maatschappelijke dienstverlening memory studies mentale dekolonisatie middeleeuwen Middeleeuwse geschiedenis migratiegeschiedenis moderne geschiedenis nationalisme Nederlandse identiteit onderwijs open access oude geschiedenis politiek en geschiedenis publicatiedruk publieke ruimte racisme seksisme slavernij tentoonstelling Tweede Wereldoorlog valorisatie vroegmoderne geschiedenis vroegmoderne tijd Werkdruk wetenschap en media wetenschap en ondernemerschap wetenschap en politiek

Archief

  • juni 2020
  • april 2020
  • maart 2020
  • februari 2020
  • januari 2020
  • december 2019
  • november 2019
  • oktober 2019
  • september 2019
  • augustus 2019
  • juli 2019
  • juni 2019
  • mei 2019
  • maart 2019
  • februari 2019
  • januari 2019
  • december 2018
  • november 2018
  • oktober 2018
  • september 2018
  • juli 2018
  • juni 2018
  • mei 2018
  • april 2018
  • maart 2018
  • februari 2018
  • januari 2018
  • december 2017
  • november 2017
  • oktober 2017
  • september 2017
  • augustus 2017
  • juli 2017
  • juni 2017
  • mei 2017
  • april 2017

Copyright © 2021 Over de Muur.

Hit WordPress Theme by ThemeHit

Achtergrondfoto PD Ur Cameras
Facebook - Twitter